Tussen ambitie en realisme
Als het ergens om draait in programma's, dan is het wel ambitie. De ambitie om een verandering tot stand te brengen die langs reguliere wegen niet lukt en waarvoor dus iets bijzonders in het leven wordt geroepen. Een tijdelijke werk- en organisatievorm waarmee een bijzondere inspanning geleverd gaat worden.
Maar wat is een goede en vooral ook een gezonde ambitie? Ik merk in de praktijk van de programma's die ik tegenkom en begeleid dat de lat meestal niet te laag wordt gelegd. Zo ook niet in een van onze grote gemeenten waar het programma Werk en Economie moet gaan zorgen voor zo'n 10.000 nieuwe banen.
Gezond? Ik weet het niet. Waarschijnlijk zal de verantwoordelijk wethouder het niet voor minder doen, dus ja, wat doen je dan als programmamanager? Maar dit weekend sprak ik iemand 'uit het veld', die in die gemeente al jaren dagelijks druk doende is om jongeren aan het werk te helpen. Zijn boodschap was nogal ontnuchterend.
'Ach, weet je, het enige dat werkt, is wanneer de economie aantrekt. We zien dit soort initiatieven om de 4 tot 6 jaar voorbij komen en dan gaan we weer. Het richt weinig uit. Inmiddels nemen we de zogenaamde projectleiders van de gemeente eigenlijk niet meer zo serieus, want die doen even hun dingetje en dan zijn ze alweer weg.'
Het bevestigt voor mij wederom hoe belangrijk het is voor een programma niet alleen een mooi en inspirerend vergezicht te schetsen, maar dat ook te toetsen op zijn haalbaarheid. De invloed die je met je inspanningen kunt uitoefenen op de verandering en op de doelen is daarbij een leidend criterium. Als de relaties tussen inspanningen, doelen en de ambitie niet hard te maken is (of op zijn minst aannemelijk) en de invloed van andere factoren, zoals de economie, zo groot is: vraag je dan af of niet een te grote broek aantrekt.
Bepaald geen nieuwe boodschap, maar als ik zie – zeker binnen de overheid – hoe ongelooflijk veel programma's ongelooflijk veel mooie veranderingen beloven zonder die ooit waar te maken, dan kan deze boodschap niet vaak genoeg herhaald worden.